Nỗi niềm người lao động lớn tuổi khi tìm việc: Áp lực và Cơ hội trong bối cảnh mới

Áp lực và Tâm lý của Người Lao Động Lớn Tuổi

Những người lao động bị mất việc đột ngột ở độ tuổi này thường trải qua những giai đoạn tâm lý khó khăn và phải đối mặt với nhiều áp lực từ nhiều phía:

• Tâm lý tiêu cực:

  • Thất vọng và cảm giác không công bằng: Họ thường cảm thấy thế giới này không công bằng với mình.
  • Stress cấp tính: Dẫn đến thay đổi cảm xúc, ảnh hưởng nhịp ăn ngủ, và gây ra cảm giác bản thân bị giảm giá trị, trở nên vô dụng hơn.
  • Tự ti và thu mình: Lao động lớn tuổi có thể cảm thấy tự ti về tuổi tác, như chị Lan cảm thấy tuổi mình "không còn trẻ để mà dễ dàng nữa" và có xu hướng thu mình lại trong các mối quan hệ xã hội. Nếu không vượt qua được rào cản tâm lý này, khả năng quay trở lại thị trường lao động sẽ giảm đi.
  • Áp lực "cơm áo gạo tiền" và sự nghiệp: Với U40, công việc không chỉ là đam mê hay thử thách như ở tuổi 30, mà còn là vấn đề "cơm áo gạo tiền" của gia đình và là sự nghiệp đã xây dựng. Thất bại ở giai đoạn này khiến họ khó đứng dậy làm lại từ đầu.
  • Che giấu tình trạng: Một số người còn không muốn ai biết mình phải đi tìm công việc mới ở tuổi này vì áp lực xã hội và sự ngại ngùng.

• Áp lực từ thị trường lao động và nhà tuyển dụng:

  • Yêu cầu về độ tuổi: Nhiều công ty, đặc biệt trong lĩnh vực công nghệ và viễn thông, có xu hướng yêu cầu độ tuổi mong muốn dưới 25 hoặc trong khoảng 22 đến 30 tuổi trong thông báo tuyển dụng. Lao động trên 40 tuổi thường chỉ chiếm khoảng 5-10% tổng số nhân sự tại các công ty này, đa số làm công tác quản lý.
  • Khó đáp ứng yêu cầu công việc và chi phí đào tạo: Nhà tuyển dụng cho rằng lao động lớn tuổi có thể khó tiếp thu kiến thức mới và thích nghi với công nghệ cao mà công ty đang áp dụng, dẫn đến việc tốn thời gian và kinh phí đào tạo.
  • Hạn chế về kỹ năng và khả năng thích nghi: Sự phát triển của công nghệ và trí tuệ nhân tạo (AI) được xem là điểm yếu của những lao động lớn tuổi. Họ được cho là hạn chế về tính linh hoạt trong việc thích nghi và tiếp cận các xu hướng công nghệ mới.
  • Vấn đề sức khỏe: Một số công việc đòi hỏi phải đi công tác hoặc làm việc với cường độ cao, và vấn đề sức khỏe có thể là trở ngại đối với lao động lớn tuổi.
  • Áp lực cá nhân từ phía gia đình: Như trường hợp chị Trâm, một kế toán nhiều kinh nghiệm, nhận thấy yếu tố con cái nhỏ và việc phải dành nhiều thời gian cho gia đình khiến chị mất lợi thế so với yêu cầu của doanh nghiệp muốn nhân sự dành nhiều thời gian cho công việc.
  • Mất cân bằng cung cầu: Mặc dù tỷ lệ lao động có trình độ đại học cần tuyển và tìm việc là tương đồng (trên 50%), nhưng khi có yếu tố độ tuổi trong nhu cầu tuyển dụng, cung và cầu sẽ không còn cân bằng, khiến một bộ phận lao động lớn tuổi gặp khó khăn hơn trong việc tìm kiếm việc làm.

Giải pháp giúp Lao động lớn tuổi tìm việc làm

Dù việc tìm việc ở tuổi tứ tuần gặp nhiều khó khăn, nhưng nếu có quyết tâm, năng lực và kinh nghiệm, việc làm sẽ không phải là không thể.

• Đối với bản thân người lao động lớn tuổi:

  • Tự đổi mới và thích nghi liên tục: Thế giới thay đổi, cá nhân cũng cần phải thay đổi để hội nhập và nâng cao khả năng thích nghi với xu hướng mới. Điều này bao gồm việc học hỏi những kiến thức và kỹ năng mới như sử dụng AI, smartphone, Facebook hay livestream.
  • Tham gia đào tạo lại: Đây là một quá trình cần thiết để nhanh chóng quay trở lại thị trường lao động và có thu nhập đảm bảo cuộc sống, dù có thể tương đối khó khăn khi đã lớn tuổi.
  • Phát huy thế mạnh kinh nghiệm và kỹ năng quản lý: Yếu tố kinh nghiệm là rất quan trọng để khẳng định bản thân. Lao động lớn tuổi có thế mạnh về giao tiếp, kinh nghiệm, kỹ năng quản lý và truyền cảm hứng cho đội nhóm. Nếu có cả kinh nghiệm của lao động lớn tuổi kết hợp với kỹ năng của lao động trẻ tuổi, cơ hội làm việc có thể tăng gấp đôi. Ví dụ điển hình là câu chuyện về một kỹ sư công nghệ thông tin 45 tuổi bị mất việc, nhưng bằng kinh nghiệm lập trình đã phát triển ứng dụng tìm đường giao hàng và trở thành người có doanh số cao nhất công ty.
  • Vượt qua rào cản tâm lý: Duy trì tinh thần tích cực và vượt qua những khó khăn về tâm lý là cực kỳ quan trọng, bởi nếu không vượt qua được, khả năng quay trở lại thị trường lao động sẽ giảm dần.

• Đối với nhà tuyển dụng và xã hội:

  • Nhận diện và tận dụng thế mạnh của lao động lớn tuổi: Các doanh nghiệp cần nhìn nhận những thế mạnh của lao động lớn tuổi về kinh nghiệm, khả năng giao tiếp, quản lý và truyền cảm hứng. Họ có thể rất phù hợp với các vị trí quản lý hoặc những công việc yêu cầu sự sâu sắc và ổn định.
  • Hỗ trợ từ các trung tâm dịch vụ việc làm và cơ quan nhà nước: Các trung tâm dịch vụ việc làm cần tiếp tục quan tâm đến việc hỗ trợ tạo việc làm và kết nối cho lao động lớn tuổi, đặc biệt là những người rời khỏi khu vực công. Việc tư vấn người lao động tham gia đào tạo lại cũng là một quá trình khó khăn nhưng cần được đẩy mạnh.

Mỗi lứa tuổi đều có thách thức và cơ hội riêng. Với sự chủ động học hỏi, thích nghi từ phía người lao động và sự nhìn nhận đúng đắn, hỗ trợ từ phía nhà tuyển dụng và xã hội, người lao động lớn tuổi hoàn toàn có thể tìm được vị trí phù hợp và tiếp tục cống hiến giá trị của mình.